Beynin kısa devresiyle ortaya çıkan his: Jamais vu

Jamais vu, tanıdık bir şeyin bir anda yabancı gelmesi durumunu ifade ediyor. Kelimeler, yüzler veya mekanlar birden anlamını yitiriyor ve beynin kısa devresiyle ortaya çıkan bu tuhaf deneyim, algımızın ne kadar kırılgan olduğunu gözler önüne seriyor.

Çoğu insan déjà vu deneyimini yaşamıştır; örneğin bir odaya girdiğinizde daha önce orada bulunduğunuzu hissedersiniz. Jamais vu ise bunun tam tersidir: Tanıdık olan bir şey bir anda yabancıymış gibi algılanır. The Vice’a göre, bu durum özellikle bir kelimeye bakıldığında ya da bir yüzle karşılaşıldığında meydana gelir. Örneğin “kapı” veya “tabak” gibi basit bir kelimeyi yazarken, bir anda bunun mantıklı olup olmadığını sorgularsınız. Bazen bu his tanıdık mekanlar veya yüzlerde de yaşanabilir; her şey tanıdık görünür ama bir bağlantı kaybolmuştur.

Oksijen'de yer alan habere göre, araştırmacılar Chris Moulin ve Akira O’Connor, on yılı aşkın süredir jamais vu deneyimini anlamak için çalışmalar yürüttü. Deneylerde katılımcılardan bir kelimeyi defalarca yazmaları istendi ve çoğu kişi yaklaşık 30 tekrarın ardından rahatsızlık hissetti. Kelimeler artık “sahte” görünmeye başlamıştı. Bir katılımcı, kelimenin “bilinçli olarak konmuş bir tuzak” gibi hissettirdiğini anlattı.

İkinci deneyde katılımcılar İngilizce’de sık kullanılan “the” kelimesini tekrar tekrar yazdı. Katılımcıların yarısından fazlası, sürekli yazmanın kelimeyi gerçek gibi algılamalarını engellediğini belirtti. Eller yazmaya devam ederken, beyin artık gördüklerine anlam yüklemiyordu.

Jamais vu yeni bir keşif değil; 1907’de psikolog Margaret Floy Washburn, tekrar edilen kelimelerin zihinde parçalandığını gözlemlemişti. Ancak bu çalışmalar zamanla unutuldu ve Moulin ile O’Connor modern yöntemlerle tekrar ele aldı.

RESET İŞLEVİ GÖRÜYOR
Araştırmacılar, jamais vu’nun beynin aşırı verimli çalışmasından kaynaklandığını düşünüyor. Bir şey çok hızlı veya çok sık işlendiğinde odak kayboluyor ve otomatik sistem kısa devre yapıyor. Bu kafa karışıklığı anı, garip görünse de beynin yeniden farkına varmasını sağlayan bir “reset” işlevi görüyor.

Her ne kadar tehlikeli olmasa da, jamais vu deneyimi, normal algımızın ne kadar kırılgan olduğunu gösteriyor. Uzun zamandır bildiğiniz bir kelimeyi defalarca yazabilir ve bir anda daha önce hiç görmemiş gibi hissedebilirsiniz.